این سینما شایسته جمهوری اسلامی نیست

حسن عباسی عضو هیات داوران بیست و نهمین جشنواره فیلم فجر بود. این شاید برای سینماگران یکی از مهمترین اخبار این جشنواره به حساب می آمد. عباسی صرف نظر از حرفهای ساختارشکنانه سیاسی اش، در حوزه سینما نیز حرفهای شنیدنی بسیار دارد. شاید بجز او کس دیگری را نیابیم که آثار هالیوود و سریال های پرتیراژ آمریکایی و غیر آمریکایی را رصد کند و خیلی زود حتی زمانیکه هنوز در حال پخش اند، نقد و تحلیل کند.

عباسی که اینبار عضو هیأت داوران مهمترین اتفاق سینمایی یا حتی هنری سال بود، می گفت: آخرین جلسه هیأت داوران از مغرب تا اذان صبح طول کشیده است و اکنون متوجه شده که ابوالقاسم طالبی چرا دو بار عمل باز قلب انجام داده است!

گفتگوی ما را درباره ارزیابی او از جشنواره بیست و نهم بخوانید:

 

 آیا پس از بیست و نه دوره از جشنواره فجر، فیلم دینی قابل ملاحظه ای تماشا کردید؟

اولین نکته ای که باید گفت این است که سینمای دینی هنوز مهجور است و همچنان محتوای فیلمها هیچ ارتباطی با جمهوری اسلامی و دین ندارد. به این معنا که هر جا فیلم دفاع مقدسی یا دینی می سازیم داریم آنرا روایت می کنیم نه اینکه آن فیلم بن مایه دینی داشته باشد. هنر ما بلد نیست دین را جوهره قرار بدهد.

 

ارزیابی شما راجع به فیلمهایی مثل «سیب و سلما» ، «آسمان هشتم» یا «33روز» چیست؟ آیا اینها در تعریف شما از سینمای دینی و انقلابی قرار نمی گیرد؟

اینها فیلمهای خوب و دیدنی هستند ولی تراز جمهوری اسلامی نیستند. این موجب تاسف است. فیلمهایی که نام بردید و همچنین فیلمهایی چون «راه آبی ابریشم» و «خاک و آتش» استراتژی سینمای جمهوری اسلامی بودند، ولی اینها در مجموع اقلیت را تشکیل می دادند. «آلزایمر» و «سیب و سلما» هم به نظر من دینی نیستند، فلسفی اند.

 

 آثار سیاسی راه یافته به بخش مسابقه را چطور ارزیابی می کنید؟

فیلم سیاسی باید اقناعی باشد. باید وقایعی مثل فتنه 88 را در چارچوبهای هنری ببریم. این نیاز جامعه است. اگر وقایع سیاسی در هنر حل نشود، ما دچار انباشت مسائل سیاسی می شویم. بطور مثال درباره فتح لانه جاسوسی تا بحال فقط یک فیلم در این سی سال ساخته شده است. فیلمهای «جرم» ، «گزارش یک جشن» ، «خیابان آرام» و «پایان نامه» که فیلمهای سیاسی این جشنواره بودند خوب نبودند. مثلا «پایان نامه» فیلم خوبی به لحاظ مضمون و محتوا بود ولی استانداردهای فنی را نداشت. عجیب است که سینماگرهای ما اغلب مسلمات فلسفه هنر را نمی دانند، نمادها را نمی شناسند. هنر همان حس است که از طریق نمادها به شما منتقل می شود.

 

در مجموع برگزیده های این جشنواره نسبت به قبل نشان رشد است یا عقب رفت؟

 محتوا و مضمون، محکم تر و منسجم تر بود. می توان گفت چهار فیلم اول جشنواره یعنی «جرم» ، «آسمان محبوب» ، «جدایی نادر از سیمین» و «آلزایمر» نسبت به آثار مشابه پارسال یک سروگردن بالاتر بودند. در عین حال نسل چهارمی های سینمای ایران امیدوار کننده اند. جوانهای تازه کار، فیلمهایی مثل «پایان دوم» را در مضمون جهان موازی ساخته اند که آینده نگرانه، به سمت ظهور و از نظر محتوا در قیاس با فیلم هایی با تم مشابه مثل «آسمان محبوب» ، روبه جلو هستند. هر چند هنوز کم تجربگی در کیفیت فنی به چشم می خورد. جوانها نسبت به نسل اولی ها امیدوار ترند.

 

 آیا فشارهای سیاسی بخصوص از طرف جریان معارض و جریان فتنه هم وجود داشت یا شما آزادانه فعالیت کردید؟

فشارهای فتنه سبز به داوری بسیار گسترده بود. آنها به سه شکل فشار می آوردند. اول بطور مستقیم؛ سینماگرهای وابسته به این جریان تماس می گرفتند و از طریق تهدید یا تطمیع می خواستند کاری کنند که داورها کنار بکشند. لابیهای متصل به این جریان هم فعال بودند. روش دیگر تبلیغات تخریبی گسترده رسانه هایی مثل bbc و voa و سایتهای وابسته به آنها بود که کلا می خواستند جشنواره را کم اثر نشان دهند. بالاخره تشکیل شورای عالی سینما و سازمان سینمایی و آمدن 120 فیلم که با رسیدن 96 فیلم خودش یک رکورد به حساب می آمد باید توسط آنها سیاهنمایی می شد. وب سایتها و افراد شان فوق العاده فعال به جشنواره و تیم داوری فشار می آوردند.

 

 فیلم «جدایی نادر از سیمین» که به نوعی پرحرف و حدیث ترین و مورد توجه ترین فیلم جشنواره بود را چطور ارزیابی می کنید؟ آیا فرهادی در این فیلم نسبت به «درباره الی» تفاوتی کرده است؟

به نظر من فرهادی نگاه لیبرالی اش را تعدیل کرده است؛ هرچند هنوز به تراز نرسیده است اما نسبت به «درباره الی» کمتر منفی است. هرچند من به فیلم نامه‌اش رأی ندادم ولی در مجموع آنرا به نسبت فیلم ضد خانواده «درباره الی» یک رشد می‌دانم. ما باید به سمت طراحی سبک زندگی انسان تراز انقلاب اسلامی حرکت کنیم.

سینمای ما عقب نگه داشته شده است و محدود. نه حرف جهانی می زنند و نه جهانی حرف می زنند. فقر محتوایی و مضمونی وجود دارد. عناصر فکری در انواع حوزه های علوم انسانی باید به کمک سینما بیایند. کسی به سینمای ایران کمک نکرده است البته خود سینماگران هم کمک
 نخواسته اند.

 شما ببینید هر فیلمی که جایزه بیشتر می گیرد برای سال بعد همه به سمت تقلید از آن فیلم می روند. این یعنی فقر ایده. نسل چهارم سینماگران ما البته سواد سینمایی شان بیشتر از نسل اولی های ناامید است. با بدنه اجتماعی بیشتر و بهتر ارتباط دارند، دنیا را هم بهتر می فهمند؛ فقط تجربه کم دارند.